Breda to miasto w Holandii, w prowincji Brabancja Północna. Stanowi bardzo ważny punkt na mapie historycznych Niderlandów, pełniący w średniowieczu i renesansie funkcje kluczowej twierdzy i jednego z ważniejszych ośrodków gospodarczych.

W okresie II wojny światowej, w wyniku kapitulacji armii 14 maja 1940 r., Holandia znalazła się pod okupacją Niemiec. Wyzwolenie – dla całego kraju – przyszło po pięciu latach, w przypadku Bredy nieco wcześniej. Wolność temu miastu przynieśli podówczas Polacy.

Nastąpiło to w ramach alianckiej operacji Pheasant („Bażant”), której celem było oczyszczenie większej części Brabancji Północnej z sił niemieckich, zmniejszenie ryzyk , jakie powstały dla aliantów na tym odcinku frontu po fiasku operacji Market Garden, oraz przebicie drogi dostaw wojskowych z portu w Antwerpii – krytycznego dla powodzenia dalszych losów wojny z Niemcami w Europie zachodniej.

Breda była ważnym, także dla Niemców, węzłem komunikacyjnym i została przez dowództwo niemieckie zaplanowana do uporczywej obrony. 27 października 1944 r. gen. bryg. Stanisław Maczek, dowodzący polską 1. Dywizją Pancerną (wchodzącej w skład 1. Armii kanadyjskiej z 21. Grupy Armii gen. Bernarda L. Montgomery’ego), otrzymał rozkaz zajęcia Bredy. Generał – chcąc zminimalizować straty wśród ludności cywilnej i uchronić cenną zabudowę miasta – zrezygnował z przygotowania artyleryjskiego przed natarciem. Zaskoczył jednak Niemców kierunkiem uderzenia, choć całkowicie nie zapobiegło to trudnej walce, także wręcz, w warunkach miejskich. Dzięki perfekcyjnym manewrom Czarnej Dywizji miasto jednak praktycznie nie ucierpiało, gdyż Niemcy – pomimo zgromadzenia w Bredzie bardzo pokaźnej obrony w sile trzech dywizji piechoty – zagrożeni całkowitym okrążeniem, wycofali się.

29 października 1944 r. prawie cała Breda (pojedyncze, ostatnie gniazda oporu Niemców zlikwidowano dzień później) była już w rękach polskich żołnierzy, którzy oddali ją prawowitym właścicielom, Holendrom.

Na terenie miasta jest szereg miejsc upamiętniających poświęcenie Polaków w walkach o oswobodzenie Bredy. Warto wskazać na: Muzeum-Memoriał Generała Maczka, Polski Pomnik przy ul. gen. Maczka, Kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej, cmentarz „maczkowców” w Oosterhout oraz Polski Cmentarz Wojskowy w Bredzie-Ettensebaan, gdzie wśród swoich żołnierzy spoczywa również gen. Stanisław Maczek.

***

4 lutego 2024 roku, w polskiej parafii św. Maksymiliana w diecezji Breda odbyły się uroczystości upamiętniające Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich z okazji 84. rocznicy jej powołania.

Po mszy św. w ramach obchodów zaprezentowano wystawę „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” poświęconą Polskim Siłom Zbrojnym na Zachodzie przygotowaną przez Instytut Pamięci Narodowej. Następnie złożono kwiaty na cmentarzu żydowskim w miejscowości Den Hout, gdzie spoczywa Leon Czertok z 9. Batalionu Strzelców – pierwszy poległy żołnierz z 1 Polskiej Dywizji Pancernej.

Nagrobek żołnierza ufundowany został m.in. przez Instytut Pamięci Narodowej. Organizatorami uroczystości były: Polska Parafia św. M.M. Kolbe w diecezji Breda, Stowarzyszenie Polska Grupa Pamięci Historycznej oraz Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Breda1944”.