Szlaki nadziei. Odyseja wolności

https://szlakinadziei.ipn.gov.pl/sn/wystawy/miejsca/92536,Londyn.html
28.03.2024, 12:09

Londyn

Londyn to stolica Wielkiej Brytanii, jedno z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych miast świata. Po wybuchu wojny to właśnie w Londynie znaleźli schronienie przedstawiciele państw, zaatakowanych przez niemieckiego i sowieckiego najeźdźcę. Tu znalazł swą siedzibę również polski Rząd na Uchodźstwie.

Galeria zdjęć

Miejsca

Londyn to stolica Wielkiej Brytanii, jedno z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych miast świata. Po wybuchu wojny to właśnie w Londynie znaleźli schronienie przedstawiciele państw, zaatakowanych przez niemieckiego i sowieckiego najeźdźcę. Tu znalazł swą siedzibę również polski Rząd na Uchodźstwie.

W dniach 10 luty - 31 marca 2024 w Polskim Ośrodku Społeczno-Kulturalnym (238-246 King Street) będzie prezentowana wystawa "Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności". Zapraszamy do zwiedzania.

Londyn stał się centrum polskiego życia politycznego na obczyźnie po kapitulacji Francji w czerwcu 1940 r. Władze Rzeczypospolitej na uchodźstwie, rezydujące na terytorium Francji od końca września 1939 r., do swojego kraju zaprosił premier Winston Churchill. Wstępne warunki funkcjonowania polskiego rządu na obszarze Zjednoczonego Królestwa uzgadniał ze stroną brytyjską gen. Władysław Sikorski, premier RP i Naczelny wódz polskich sił zbrojnych.

By losu Warszawy i Paryża nie podzieliła także brytyjska stolica, w powietrznej bitwie nad Anglią od sierpnia do września 1940 r. walczyli m.in. polscy lotnicy, którzy tym samym brali odwet na Niemcach za porażkę z września 1939 r. Polacy strącili co siódmy samolot z wszystkich maszyn utraconych przez Luftwaffe w tej bitwie. Szczególnym bohaterstwem odznaczyli się piloci z myśliwskiego Dywizjonu 303. Jednocześnie, w myśl polsko-brytyjskiej umowy wojskowej z 5 sierpnia 1940 r., w Szkocji formowały się oddziały, gotowe wejść do akcji w przypadku niemieckiej inwazji na wyspę. Odbudowa polskiej armii na brytyjskiej ziemi była zadaniem trudnym, gdyż kadrę mogli stanowić jedynie ci żołnierze i oficerowie, którzy w liczbie nieco ponad 25 tys. zdołali przedostać się wcześniej do Wielkiej Brytanii z terenu pokonanej Francji. Utworzono z nich 1. Korpus Polski (PKP), którego skład osobowy był w późniejszym okresie uzupełniany m.in. Polakami, którzy przymusowo wcieleni do Wehrmachtu, dostali się do niewoli alianckiej. Jednostki takie, jak 1. Dywizja Pancerna i 1. Samodzielna Brygada Strzelców wzięły udział w walkach na froncie zachodnim, zaś kolejne były przygotowywane do działań zbrojnych. Poza PKP pozostała 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa, którą planowano użyć do wsparcia powszechnego powstania zbrojnego w Polsce.

Władze emigracyjne stały na czele Polskiego Państwa Podziemnego, funkcjonującego na obszarze kraju okupowanego przez Niemcy i Związek Sowiecki. Poprzez Delegaturę Rządu na Kraj, rząd londyński utrzymywał aparat administracyjny dostosowany do warunków wojny i okupacji. Przez Londyn przechodziły decyzje dotyczące działań Armii Krajowej, łącznie z tą, która w 1944 r. dawała zgodę na rozpoczęcie Powstania Warszawskiego w ramach akcji „Burza”. Do polskiego rządu w Londynie dostarczane były raporty o niemieckich zbrodniach na Żydach. Władze RP informowały opinię publiczną na świecie o eksterminacji narodu żydowskiego. Jednocześnie, poprzez delegaturę na kraj oraz placówki dyplomatyczne w krajach neutralnych, podejmowały samodzielne starania o uratowanie jak największej liczby ludzkich istnień .

Polski Rząd na Uchodźstwie prowadziły samodzielną politykę dyplomatyczną z zachodnimi sojusznikami. Jej nowa faza nastała wraz z rozpoczęciem wojny między okupantami ziem polskich. Konieczność nawiązania układów ze Związkiem Sowieckim, jako sprzymierzeńcem w walce z Niemcami, oznaczała gorzki kompromis, na który naciskały władze brytyjskie. Sytuacja w uchodźczym Londynie skomplikowała się jeszcze bardziej, gdy po zakończeniu wojny mocarstwa zachodnie wycofały swe uznanie dla rządu RP. Oficjalne kontakty dyplomatyczne najdłużej utrzymywały: Irlandia (do 1957), Hiszpania (do 1968) i Watykan (do 1972).

Po zakończeniu wojny polskie władze zdecydowały się na utrzymanie struktur państwowych w Londynie. Celem nadal pozostawała walka o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Radę Polskich Stronnictw Politycznych, w której zgromadzono przedstawicieli większości sił politycznych działających na uchodźstwie.

Po zakończeniu działań wojennych na Wyspy Brytyjskie przybyli także Polacy z terenu Włoch, z II Korpusu Polskiego, którzy podobnie, jak ich pozostali koledzy z Polskich Sił Zbrojnych, mogli wstąpić do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Korpus przeznaczony był do przysposobienia zdemobilizowanych żołnierzy do życia cywilnego i rozmieszczenia ich na terytorium Wielkiej Brytanii lub poza jego granicami. Ostatecznie i on zakończył swoją działalność w 1949 r., a wielu Polaków, którzy nie zdecydowali się na powrót do kraju rządzonego przez komunistów albo na emigrację w innych kierunkach, pozostało na Wyspach.

W latach 1940 – 1990 w Londynie państwo polskie reprezentowało 16 premierów (oraz Egzekutywa Zjednoczenia Narodowego) i 6 prezydentów (oraz Rada Trzech). Istniała również Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej, która, jako organ konsultacyjny i opiniodawczy prezydenta i rządu RP na uchodźstwie, stanowiła namiastkę parlamentu złożonego z m.in. przedstawicieli ugrupowań politycznych. Władze II RP na uchodźstwie zakończyły swoją działalność po zaprzysiężeniu na prezydenta III RP Lecha Wałęsy, powołanego na urząd w wyniku wyborów powszechnych. Podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie 24 grudnia 1990 r. insygnia prezydenckie, wśród nich insygnia Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski, przekazał mu prezydent Ryszard Kaczorowski.

Na mapie Londynu wskazać można szereg miejsc o symbolicznym znaczeniu. Siedziba Prezydenta RP, nazywana „Zamkiem”, mieściła się najpierw w Bryanston Court przy Great Cumberland Place 56, a następnie przy Eaton Place 43. Rząd RP pracował początkowo w budynku ambasady RP przy Portland Place 47, a potem w Stratton House przy Stratton Street 5. Ponadto niektóre komórki umieszczono w budynkach Polskiej Misji Katolickiej przy Devonia Road 4. Prezydium Rady Ministrów RP urzędowało najpierw przy Beaumont 22, a od 1942 w Pałacu Rothschildów przy Kensington Palace Garden 18–19. Sztabu Naczelnego Wodza RP mieścił się w Hotelu Rubens przy Buckingham Palace Road 39, a Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP realizowało swoje działania przy Queen Gate 70. Innego rodzaju charakterystycznym miejscem na mapie „polskiego” Londynu jest najstarsza (powstała w 1947 r.) polska restauracja w tym mieście: Daquise, gdzie spotykali się przedstawiciele różnych warstw uchodźczej społeczności. Z kolei budynek przy 8 Lennox Gardens, mimo że był obiektem prywatnym, często przybierał charakter miejsca służbowego, gdyż mieszkał w nim Edward Raczyński Ambasador RP w Londynie (1934-1945), Minister Spraw Zagranicznych (1941-1943), a w końcu także Prezydent RP na Uchodźstwie (1979-1986).

Londyn
Londyn to miasto, w którym siedzibę znalazł polski Rząd na Uchodźstwie. Podczas Bitwy o Anglię w jego obronie walczyli polscy piloci myśliwscy.


Wystawa
10 luty - 31 marca 2024Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny
238-246 King Street

Więcej

Podziel się